Khi mới bắt đầu học Phật theo truyền thống Theravāda, phần lớn mọi người khi nghe nói về “Tam Tạng Kinh Điển” liền nảy sinh tâm lý lo lắng vì tính chất hàn lâm của nó. Dường như bộ kinh này chỉ phù hợp với giới xuất gia hay các học giả chuyên trách. Tuy nhiên, nếu tiếp cận đúng phương pháp, chúng ta sẽ thấy Tam Tạng vô cùng gần gũi. Nó giống như bản đồ tổng thể của con đường tu tập, được chia ra để người học không bị lạc.
Nguồn gốc và ý nghĩa của Tipiṭaka
Tam Tạng (Tipiṭaka) theo nghĩa đen là “ba cái giỏ”, tượng trưng cho ba kho tàng lớn dùng để gìn giữ và hệ thống hóa pháp bảo.
Hệ thống này được phân chia thành:
Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Tạng Kinh (Sutta Piṭaka)
Abhidhamma Piṭaka – Tạng Vi Diệu Pháp
Hệ thống Theravāda đã bảo tồn vẹn nguyên Tam Tạng bằng tiếng Pāḷi cổ, và được công nhận là bộ giáo điển nguyên sơ, có tính hệ thống và sát thực nhất với lời dạy ban sơ của Đức Phật.
2. Tạng Luật – Nền tảng của đời sống tu tập
Tạng Luật chủ yếu dành cho chư Tăng Ni, nhưng người tại gia hiểu Luật sẽ tu rất vững.
Mục đích cốt yếu của giới luật không nằm ở sự ràng buộc, mà nhằm:
Giữ đời sống thanh tịnh
Hạn chế các tranh chấp và phiền toái
Tạo môi trường thuận lợi cho Định và Tuệ sinh khởi
Nói một cách ngắn gọn:
Luật đóng vai trò như khung sườn an toàn cho thân nghiệp và khẩu nghiệp
Hành giả mới tu tập chỉ cần chú trọng vào cốt lõi:
Quy luật gieo nhân gặt quả qua hành động
Giữ gìn sự tôn nghiêm của các chuẩn mực
Sống có kỷ luật và trách nhiệm
Tạng Kinh – Kho tàng pháp thoại của Đức Thế Tôn
Trong ba tạng, Tạng Kinh là nội dung phổ biến và dễ tiếp cận nhất với người tại gia.
Đây là nơi ghi lại:
Toàn bộ các pháp thoại của Đức Phật
Các cuộc đàm luận giữa Ngài với các vị đệ tử, giới quyền quý, thường dân và các đạo sư khác
Những chỉ dẫn trực tiếp về khổ – nguyên nhân khổ – con đường diệt khổ
Hệ thống Tạng Kinh gồm 5 bộ Nikāya chủ đạo, với đặc điểm:
Sắp xếp theo độ dài của các bài kinh: trường, trung và tiểu
Chứa đựng những hướng dẫn hành trì thực tế như Pháp Cú hay Tứ Niệm Xứ
Có những bài kinh giải quyết trực tiếp các khúc mắc trong cuộc sống thường nhật
Nhìn chung:
Đây là con đường đạo đức được cụ thể hóa bằng lời dạy, ví dụ minh họa và trải nghiệm thực tế
Hành giả sơ cơ nên ưu tiên tiếp cận Tạng Kinh trước tiên.
4. Tạng Vi Diệu Pháp – Bản đồ vận hành của tâm
Mặc dù Abhidhamma là nội dung có tính trừu tượng và đòi hỏi tư duy cao, nhưng đây lại là phần uyên thâm nhất.
Nếu ví:
Tạng Kinh là “Phật dạy gì”
Thì Vi Diệu Pháp là “Pháp vận hành như thế nào”
Phần này mổ xẻ các vấn đề một cách tỉ mỉ:
Tâm là gì?
Một sát-na tâm gồm những yếu tố nào?
Vì sao có tham – sân – si?
Quy luật vận hành của hành động và quả tương ứng
Lời khuyên cho người mới bắt đầu:
Không nhất thiết phải ép mình học Vi Diệu Pháp từ sớm
Dẫu vậy, nhận thức được giá trị của nó sẽ giúp hành giả tránh được những hiểu biết lệch lạc hoặc cảm tính về giáo pháp
Làm thế nào để kết nối Tam Tạng với Tam Học?
Hành giả có thể ghi nhớ sự liên kết này như sau:
Tạng Luật → Giới
Sutta Piṭaka hướng đến Định (Samādhi)
Tạng Vi Diệu Pháp → Tuệ
Mỗi tạng đều có vai trò riêng nhưng luôn song hành cùng nhau:
Khi Giới hạnh trang nghiêm thì tâm Định mới có chỗ nương tựa
Khi tâm đạt đến sự định tĩnh thì Tuệ giác mới bắt đầu nảy nở
Khi có trí Tuệ soi sáng, việc giữ Giới trở thành một sự tự nguyện sâu sắc
Gợi ý cách học Tam Tạng cho người mới bắt đầu
Một vài lời khuyên thiết thực:
Tránh việc nôn nóng muốn nắm bắt toàn bộ ngay lập tức
Cần tiếp cận theo trình tự hợp lý:
Nắm vững các nguyên tắc đạo đức căn bản
Đọc Kinh để soi lại đời sống
Nếu có điều kiện thuận lợi, hãy đào sâu Vi Diệu Pháp để mở mang trí tuệ chuyên sâu
Mục đích cuối cùng của việc học Tam Tạng không phải là sự phô trương học thuật, mà là:
cải thiện read more hành vi, lời nói và suy nghĩ trong cuộc sống thực tế